Rocznie raka szyjki macicy wykrywa się u 600 000 kobiet na świecie. Co 2 minuty umiera jedna z nich.
W Polsce rocznie odnotowuje się 1500 zgonów kobiet z powodu tej choroby. DNA HPV jest wykrywane
w 99,7% wycinków nowotworu. Onkogen HPV jest niezbędnym, ale nie wystarczającym warunkiem wystąpienia nowotworu.
Wirus HPV to nie tylko rak szyjki macicy. Jest on czynnikiem występującym u 15% chorych z rakiem sromu, 80% chorych z rakiem pochwy i 80% chorych z rakiem odbytu. Wirus HPV jest również wiązany z występowaniem raków płaskonabłonkowych o odmiennym przebiegu, zlokalizowanych w ustnej części gardła.
Wirus brodawczaka ludzkiego jest najczęstszą infekcją przenoszoną droga płciową, a zakażenie dotyczy zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Bardzo często zakażenie jest bezobjawowe, a nosiciel nie jest świadomy, że transmituje wirusa. W ciągu życia nawet do 75% kobiet zakaża się wirusem brodawczaka ludzkiego, z czego 50% jest zagrożona onkogenem HPV. Do zakażenia dochodzi podczas stosunku pochwowego, analnego lub oralnego. Wirus przenosi się też poprzez bezpośredni kontakt ze śliną lub krwią osoby zakażonej, a także drogą wertykalną – podczas porodu.
Onkogenem HPV są zagrożone wszystkie aktywne płciowo osoby. Największy stopień zakażeń odnotowuje się wśród osób rozpoczynających współżycie, tj. pomiędzy 16 a 25 rokiem życia. Nawet 75% kobiet aktywnych płciowo zaraża się genitalnym HPV w trakcie życia, a do 50% z nich jest zagrożone zakażeniem onkogennym HPV. Warto w tym miejscu wspomnieć, że prezerwatywa – choć zmniejsza ryzyko – to nie chroni w 100% przed zakażeniami wirusem HPV. Cząstka wirusa jest na tyle mała, że bez problemu może się przeniknąć przez pory w lateksie.
Znanych jest ok. 200 typów wirusa HPV, w tym 35 genitalnych. Wśród nich możemy wyróżnić dwie grupy:
- Wirusy niskoonkogenne: typ 6, 11, 13, 30, 40, 42, 43, 44
- Wirusy wysokoonkogenne: typ 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58 i 59.
Szczep 16 i 18 HPV jest najbardziej złośliwy i odpowiada nawet za 70% przypadków raka szyjki macicy, który jest jednym z najczęściej występujących nowotworów u kobiet.
Profilaktyka
Nie ma skutecznej metody leczenia wirusa HPV. Najlepszą formą ochrony przed nim jest profilaktyka pierwotna, czyli szczepienie przeciwko HPV kobiet i mężczyzn. Niestety w Polsce nie ma programu szczepień populacyjnych przeciwko HPV.
Drugą opcją jest profilaktyka wtórna, na którą składają się działania interwencyjne u osób, u których wykryto chorobę, czyli działania mające na celu spowolnienie bądź zatrzymanie procesu chorobowego. Aby wdrożyć profilaktykę wtórną niezbędne są badania przesiewowe, które w krajach, w których są realizowane, pozwoliły na znaczne zmniejszenie liczy kobiet chorych na raka szyki macicy.
Najskuteczniejsze jest połączenie obydwu opcji – profilaktyki pierwotnej, polegającej na szczepieniach z profilaktyką wtórną, polegającą na screeningu. Taki schemat postępowania daje największe szanse na redukcję grupy kobiet z nieprawidłowymi wynikami badań. Potencjalne docelowe oddziaływanie szczepionki przeciwko HPV to redukcja zachorowań na raka szyjki macicy nawet o 70%.
Artykuł powstał na podstawie wykładu prof. dr. hab. n. med. Piotra Sieroszewskiego, przygotowanego na potrzeby sympozjum naukowo-szkoleniowego „Ginekologia i położnictwo 2022.”
Nie widziałaś/eś jeszcze wykładu? Sprawdź dostępne terminy i zapisz się na sympozjum dla Twojego województwa: kalendarium